De Antwerpse Sint-Andrieskerk, een openbaring.
Hoe een monument de geschiedenis volgt…
| ALGEMENE GESCHIEDENIS | DATUM | GESCHIEDENIS van de ST.-ANDRIESKERK | |
R O M E | geboorte van Jezus te Betlehem | 4 v.C. | |
| Jezus gekruisigd te Jeruzalem | 33 | ||
| de apostelenDit is de naam die men geeft aan de voornaamste twaalf leerlingen van Jezus, die door Hem gezonden werden om het evangelie te verkondigen. Bij uitbreiding wordt de term ook gebruikt voor andere verkondigers, zoals Paulus en Pater Damiaan (“De apostel der melaatsen”). verspreiden Jezus’ boodschap | |||
| marteldood van Andreas te Patras | 66 | ||
| Christenvervolgingen | |||
| edict Milaan: godsdienstvrijheid christenen | 313 | ||
| M I D D E L E E U W E N | missionering van de Nederlanden | 7de eeuw | eerste parochiekerkje in Antwerpen, toegewijd aan Sint-Pieter en Paul (nabij huidige Sint-Michielskaai) |
| inval van de Noormannen | na 837 | Vernieuwd kerkje toegewijd aan Sint-Michiel | |
1124 | O.-L.-Vrouwekapel wordt de (enige) parochiekerk St.-Michielskerkje wordt abdijkerk van de norbertijnenEen lid van een religieuze orde die in 1220 werd gesticht door de Heilige Norbertus in Prémontré (Noord-Frankrijk). Vandaar dat de officiële benaming voor norbertijn is: reguliere kanunnik van de Orde van Prémontré. In Antwerpen was de Sint-Michielsabdij een norbertijnenabdij. | ||
| 1470 | Munt gevestigd aan Oever – Muntstraat | ||
| privilegies voor vreemde kooplui: begin ‘gouden eeuw’ te Antwerpen | 1488 | ||
N I E U W E T IJ D | Christoffel Columbus in Amerika | 1492 | |
| ca.1512 | Vestiging Augustijnen aan de Boeksteeg-Augustijnenstraat | ||
| 1514 | aanvang bouw kloosterkerk | ||
| Martin Luther afficheert zijn stellingen in Wittenberg | 1517 | Antwerpse augustijnen studeren in Wittenberg | |
| 1521 | toren O.-L.-Vrouwekerk voltooid, begin ‘nieuwe werck’ | ||
| 11/10/1522 | uitdrijving Augustijnen, sluiting kerk en kloosterGebouwencomplex waarin leden van een religieuze orde samenleven. Zij volgen daarbij de regel van hun stichter. De oudste kloosterordes zijn de kartuizers, dominicanen, franciscanen, augustijnen en hun vrouwelijke tegenhanger. Let wel: benedictijnen, norbertijnen, cisterciënzers, trappisten en hun vrouwelijke tegenhangers wonen in een abdij; jezuïeten in een huis. | ||
| 01/07/1523 | 2 augustijnen terechtgesteld op brandstapel in Brussel | ||
| 1523 | Paus Adrianus VI keurt oprichting parochie goed | ||
| 29/05/1529 | oprichting Sint-Andriesparochie | ||
| 06/06/1529 | inwijding kerk, hoofdaltaar en kerkhof | ||
| 1530 | wijding acht zij-altaren | ||
| ConcilieEen grote vergadering van kerkelijke ambtsdragers, voornamelijk bisschoppen, onder leiding van de paus, om beslissingen te nemen betreffende het geloof, de kerkelijke gebruiken, enz. Een concilie wordt meestal vernoemd naar de plaats waar het werd gehouden. Voorbeelden: het Concilie van Trente [1635-1653] en het Tweede Vaticaans Concilie [1962-1965], wat voorlopig ook het laatste concilie is. van Trente | 1545-1563 | ||
| 1555 | bouw dwarsbeuken (en zijbeukenDe ruimte tussen een reeks pijlers van de middenbeuk en een reeks pijlers links of rechts ervan, of de ruimte tussen een reeks pijlers en de buitenmuur.?) | ||
| 1557 | Filips II woont de misDe liturgische viering waarin de eucharistie centraal staat. Ze bestaat uit twee grote delen: de woorddienst en de tafeldienst. De woorddienst omvat gebeden om ontferming, de Bijbellezingen en de homilie. De tafeldienst begint met de offerande, waarbij brood en wijn op het altaar worden geplaatst. Dan volgt het grote dankgebed, waarin de lof van God wordt gezongen en waarin de consecratie plaatsvindt. Vaste onderdelen zijn ook het bidden van het Onzevader en een vredeswens en zo kan men op een symbolische manier aan tafel gaan met Jezus tijdens de communie. De mis eindigt met een wegzending (het Latijnse missa, waarvan ‘mis’ is afgeleid): de opdracht om in dezelfde geest de wereld in te stappen. bij | ||
| oprichting bisdomBestuurlijk gebied dat geleid wordt door een bisschop. In België zijn er acht bisdommen: Brugge, Gent, Antwerpen, Mechelen-Brussel, Hasselt, Doornik, Luik en Namen. Antwerpen | 1559 | toren voltooid; klokken, beiaard, | |
| 1559 | PreekstoelEen kerkmeubel, dat nu meestal in onbruik is geraakt en dat bestaat uit een verhoog vanwaar de predikant de kerkgangers toesprak. Meestal staat een preekstoel in het midden aan de zuidzijde van de kerk. (Filip Terrewin) geschonken door de Fuggers | ||
| Beeldenstorm | 1566 | vernieling van het interieur | |
| 1567 | Kerk opnieuw gewijd | ||
| Calvinistisch bestuur in Antwerpen | 1577-1585 | ||
| 1578 | Opdeling door scheidingswand: ‘gezuiverd’ schipHet achterste gedeelte van de kerk voorbehouden voor de kerkgangers. Het schip loopt tot aan het dwarsschip. voor de calvinisten; dwarsbeukHet dwarsschip vormt a.h.w. de dwarsbalk van het kruisvormige grondplan. Het dwarsschip bestaat uit twee kruisbeuken of dwarsbeuken, die elk links en rechts een uitsprong vormen t.o.v. het schip. Synoniem Transept. blijft voor de katholieken | ||
| Katholieke eredienst ‘opgeschort’ | 1581 | Uitdrijving katholieken; afbraak dwarsbeuk en koorIn een kerk met kruisvormig grondplan dat deel van de kerk dat t.o.v. het dwarsschip aan de andere zijde van het schip ligt. In het koor bevindt zich het hoofdaltaar. | |
| Farnese herovert Antwerpen voor het wettige gezag van Spanje | 11/09/1585 | Heringewijd voor de katholieke eredienst | |
| 1593 | gift van Filips II voor het nieuwe hoofdaltaar | ||
| 1599 | Marteling Sint-Andreas (Otto Van Veen) | ||
| 1601 | Triptiek muntersaltaar (Maarten de Vos) | ||
| 1603 | Calvarie Heilig Kruisaltaar (Frans I Francken) | ||
| 1611, 1614 | doopselDoor dit sacrament wordt een mens lid van de kerkelijke geloofsgemeenschap. De kern van het gebeuren is een rituele wassing, die zich meestal beperkt tot besprenkeling van het hoofd met water. Het doopsel wordt in principe toegediend door een priester, maar nu dikwijls ook door een diaken. eerste kinderen Rubens: Clara en Albert | ||
| 1620 | Epitaaf van de hofdames van Mary Stuart | ||
| Na 1658 | Epitaafbeeld voor Peter Saboth (†1658) (Artus I Quellinus) | ||
| 1659-1661 | welving middenbeukDe ruimte tussen de twee middelste reeksen pijlers van het schip. | ||
| 1661-1663 | bouw dwarsbeuk | ||
| 1663-1664 | Bouw koor en verplaatsing hoofdaltaar naar het koor | ||
| 1664-1665 | Heilig Kruisaltaar (Cornelis Van Mildert) | ||
| 1666-1683 | bouw Venerabelkapel | ||
| 1667 | HeiligeDit is een titel die de Kerk aan een overledene toekent die bijzonder rechtschapen en gelovig heeft geleefd. In de Rooms-Katholieke en de Orthodoxe Kerk mogen heiligen worden vereerd (niet aanbeden). Een aantal heiligen zijn ook martelaren. Engelbewaarder (Erasmus II Quellinus) | ||
| 1671-1672 | tuin Heilig-Kruisaltaar (Jan en Jan-Antoni Van den Cruyce) | ||
| 1673-1674 | Sint-Anna-altaar (Jan Van den Cruyce) | ||
| 1678-1683 | bouw Mariakapel | ||
| 1679 e.v. | Venerabelaltaar (Lodewijk Willemsens ?) | ||
| 1685-1686 | overwelving dwarsbeuk | ||
| 1687 | Laatste Avondmaal Venerabelaltaar (P. IJskens) | ||
| 1689 | Oprichting Broederschap Onze-Lieve-Vrouw van Bijstand en Victorie | ||
| Ca. 1691 | Ontwerptekeningen hoofdaltaar (Hendrik Frans Verbruggen) | ||
| 1720 | Tuin Sint-Anna-altaar (Michiel I Van der Voort) | ||
| 30/05/1755 | instorting van de toren op de zuidbeuk | ||
| 1756-1763 | bouw barokke toren (Engelbert Baets) | ||
| 1761 | Bouw sacristieDe kamer waar de priester(s), de gebedsvoorganger(s) en de misdienaar(s) en/of acoliet(en) zich voorbereiden en omkleden voor de mis. (huidige sacristie-annexen) | ||
| 1765-1769 | uitbreiding koor en hoogkoorIn een groot koor met verschillende onderdelen, is het hoogkoor dat deel van het koor waar zich het hoofdaltaar bevindt. | ||
| huwelijk prinses van Salm-Salm | 1769 | blauwe mantel beeld Onze-Lieve-Vrouw Bijstand en Victorie | |
| 1773-1776 | Lambriseringen en biechtstoelenEen meubel dat speciaal werd ontworpen om het sacrament van de biecht te vergemakkelijken, m.n. door te vermijden dat biechtvader en biechteling oog in oog met elkaar zouden staan. Links en rechts zijn knielbanken voor biechtelingen; in het midden is een hokje waarin de biechtvader zit. Beiden zijn van elkaar gescheiden door een wand waarin een rasterwerk is aangebracht zodat de biechtvader de biechteling wel kan horen, maar niet zien. zuidbeuk (Willem Roefs, Michel Ignatius D’Heur) | ||
| 1782-1785 | Lambriseringen en biechtstoelen noordbeuk (Willem Roefs) | ||
| Jozef II van Oostenrijk: verbod begravingen in kerken en steden | 1784 | begraafplaats op het Kiel voor de Sint-Andriesparochie voortaan nog enkel gedenkmonumenten in de kerk | |
| Afschaffing Corpus van de Munters van Brabant | 16/11/1786 | Opheffing Sint-Eligiusaltaar van de Munters | |
M O D E R N E T IJ D | Franse Revolutie | 1789 | |
| Zuidelijke Nederlanden bezet door Frankrijk | 1794 | Verkoop kerkzilver voor oorlogsbelasting | |
| Zuidelijke Nederlanden geannexeerd door Frankrijk | 1795 | ||
| antikatholieke wetgeving toegepast | 28/09/1797 | Nationalisatie en sluiting van de kerken | |
| 1798 | Sint-Pietersbeeld (Artus I Quellinus) en munterstriptiek (Maarten De Vos) aangeslagen voor de École Centrale | ||
| 05/08/1798 | Heropening kerk voor eredienst dankzij beëdigd priesterIn de Rooms-Katholieke Kerk is de priester een ongehuwde man die door de bisschop tot priester is gewijd, waardoor hij het recht heeft om de zes andere sacramenten toe te dienen: het doopsel, het vormsel, de biecht, de eucharistie, het huwelijk en de ziekenzalving. Jan-Michiel Timmermans | ||
| 1799 | Opsluiting en ontsnapping pastoorEen priester die verantwoordelijk is voor een parochie. Alexander Van der Stallen | ||
| concordaat Pius VII – Napoleon Bonaparte | 1801 | ||
| afschaffing bisdom Antwerpen | 06/08/1802 | Kerk weer officieel ter beschikking voor de eredienst | |
| 1802 | Schenking reliekenEen overblijfsel van het lichaam van een heilige of een (deel van) een voorwerp dat met een heilige, Jezus of Maria in contact is geweest. De allereerste heiligdommen werden gebouwd op graven van heiligen. Om deze heilige aanwezig te brengen in andere kerken en kapellen werden overblijfselen van deze heiligen verspreid. De eerste altaren waren meestal de sarcofagen van de heiligen. Vandaar ook het gebruik om relieken onder de altaarsteen te plaatsen. Relieken worden ook bewaard in reliekschrijnen en eventueel tentoongesteld in reliekhouders. 36 Heiligen (uit Pieter Potabdij) | ||
| 02/05/1803 | Pastoor Van der Stalle weer in functie | ||
| 1803 | terugkeer Sint-Pietersbeeld | ||
| 1805-1809 | plaatsing hoofdaltaar uit Sint-Bernardusabdij Hemiksem | ||
| 03/12/1812 | Doopsel hendrik Conscience | ||
| Nederlands bewind | 1814 | ||
| 1821-1825 | barokke preekstoel (Jan-Frans Van Geel en Jan-Baptist Van Hool) | ||
| 1828-1829 | Classicistisch barok doksaalEen (meestal versierde) wand die het koor of hoogkoor afscheidt van het dwarsschip en het schip. Hierdoor wordt het hoogkoor a.h.w. een afgesloten kapel binnen de kerk. Op het doksaal bevindt zich meestal het triomfkruis en soms ook een orgel. In Antwerpen heeft de Sint-Jacobskerk nog een dergelijk doksaal en wat verderaf, in Lier, de Sint-Gummaruskerk. Ook het brede balkon boven de ingang van een kerk, waarop meestal het orgel staat, noemen we doksaal of oksaal. | ||
| onafhankelijkheid van België | 1830 | ||
| beschieting St.-Andrieskwartier | 07/10/1830 | toren geraakt door bombardement | |
| Hollandse bezetting Zuidkasteel | 1830-1832 | toren Belgische uitkijkpost onder meer voor koning Leopold I | |
| 1838 | zilveren schoot Mariabeeld (Jan Verschuylen) | ||
| 1845 | reliekschrijnEen versierd(e) kist(je) waarin een reliek wordt bewaard. 36 Heiligen (Jan Verschuylen) | ||
| 1845-1857 | KruiswegVeertien afbeeldingen van de lijdensweg van Jezus, als spirituele inspiratiebron. De bedoeling is om bij elke afbeelding [of statie] biddend en bezinnend halt houdt. (12 schilders) | ||
| 1851-1852 | bouw pastorie (Paul Stoop) | ||
| 1855 | Eerste neogotische glasraam (Jan-Frans Pluys) | ||
| 1863 | Praalmantel Mariabeeld (atelier Remigius Orban) | ||
| 1863 | bovenramen middenbeuk met balkon | ||
| 1866 | Sacristie (J. Van Hall) | ||
| 1863-1892 | neogotische glasramen (Capronnier, Dobbelaere, de Béthune, Stalins-Janssens, De Craene) | ||
| ontploffing Corvillain kruitfabriek | 26/09/1889 | Glasramen noordbeuk en Mariakapel verbrijzeld | |
| 1870-1874 | bouw zondagsschool Augustijnenstraat (L. Baeckelmans) | ||
| Eerste Wereldoorlog | 1914-1918 | ||
| 1920 | glasraam zuiddwarsbeuk Sint-Andreas (G. Barry) | ||
| 1922 | monument voor de gesneuveledn van WO I | ||
| 1929 | 400-jarig jubileum: orgel elektrisch, torenconcert reliekschrijn Scheepje van Amalfi (Jos Junes) | ||
| 1938 | beschermd als monument | ||
| Tweede Wereldoorlog | 1940-1945 | ||
| inslag V-bom op de Vrijdagmarkt | 02/01/1945 | glasramen noordzijde verbrijzeld | |
| heroprichting Bisdom Antwerpen | 1961 | sloop houten torenlantaarn | |
| 1963-1966 | glasramen noordzijde, zuidbeuk, hoogkoor (Jan Huet) | ||
| 1968-1973 | Restauratie toren en heropbouw torenlantaarn | ||
| 1970-1975 | restauratie interieur | ||
| 1983 | Instorting sacristie Mariakapel | ||
| 2001 | Mariakleed (Ann Demeulemeester) | ||
| 2001 | reconstructie muntersaltaar | ||
| 2002 2007 | bouw (Jan Frateur) en opening schatkamer | ||
| 2003 2004 | herplaatsing Kruisweg, restauratie Vagevuur | ||
| 2003-2006 | Verbouwing kelder en winterkapel tot ontmoetingszalen | ||
| 2012 | Wat is Waarheid? (Alain Senez) |
